یک چالش بزرگ برای تمامی کارگاه‌های صنعتی، از کار افتادن و یا سوختگی الکتروموتور تک فاز است. وقتی این تجهیز برای تعمیر منتقل می‌شود، اولین گام عیب یابی الکتروموتور است. اگر مرحله عیب یابی درست و دقیق انجام شود، تعمیر نیز مطابق با مشکل اصلی صورت میگیرد. در مطلب پیش رو هم علل خرابی و هم نحوه عیب یابی الکتروموتور تک فاز را مطرح کردیم. با الکتروچکاپ همراه باشید.
علل خرابی الکتروموتور تک فاز
خرابی الکتروموتور تک‌فاز به شکل‌های مختلف و دلایل زیادی اتفاق می‌افتد. الکتروموتور تک فاز وقتی برای تعمیر و عیب یابی وارد کارگاه الکتروچکاپ می‌شود، معمولاً دلیل اصلی کار نکردن آن است. در این شرایط یا الکتروموتور اصلاً روشن نمی‌شود یا مقطعی کار می‌کند، یعنی یک لحظه کار می‌کند بعد خاموش می‌شود. در واقع نمی‌تواند به صورت مستمر و مداوم کار کند. علل این مساله عبارتند از؛
- ترکیدگی خازن. خازن‌ها بعد از مدتی استفاده، مستهلک شده و باید تعویض شوند. از آنجا که خازن بیرون الکتروموتور است، معمولاً کاربر به وضوح متوجه خرابی، سوراخ شدن و دود کردن آن می‌شود.
- خرابی کلاج و پلاتین. در الکتروموتور تک فاز یک قطعه حساس و مهم است. قدیمی و مستهلک شدن این قطعات، خراب شدن فنر کلاج و از دست دادن شکل از مواردی است که در کار الکتروموتور اختلال ایجاد می‌کند.
- شکستن بلبرینگ. اگر بلبرینگ‌ها در اثر استفاده زیاد، عدم سرویس و روغنکاری نکردن خشک شود، پس از مدتی می‌شکند و کل الکتروموتور از کار می‌افتد. در این حالت الکتروموتور بیش از حد معمول، سر و صدا تولید می‌کند.
- دمای نامناسب و رطوبت. اگر الکتروموتور در دمایی با رطوبت زیاد، محیط بدون تهویه و یا خیلی گرم کار کند. اگر به هر دلیلی با آب تماس داشته باشد، خطر از کار افتادگی آن بشدت بالا می‌رود.
- استفاده نکردن از تابلو برق. اگر در کارگاهی که الکتروموتور در آن نصب است، از تابلوی برق استفاده نشود و یا برق نوسان شدید داشته باشد، الکتروموتور خیلی زود می‌سوزد.
نحوه عیب یابی الکتروموتور تک فاز
وقتی الکتروموتور روشن نمی‌شود، بدین صورت عیب یابی می‌کنیم؛
در کارگاه تعمیرات الکتروموتور، یک تابلو برق به نام تست 110 وجود دارد. این تست به لامپ سری نیز شناخته می‌شود. لامپ سری یک برق ضعیف شده است که ما می‌توانیم از طریق آن، قطعی و وصلی جریان برق و یا نوسان برق را متوجه شویم. در سیم پیچی الکتروموتور تک فاز وقتی تمام سیم ها درست به یکدیگر وصل شده باشد، مدار برقرار می‌شود. پس اولین ابزاری که برای عیب یابی الکتروموتور تک فاز استفاده می‌شود، تست 110 است.
در ادامه این بررسی وقتی الکتروموتور روشن نمی‌شود، در واقع عایق ها ذوب شده و سیم‌های داخل سیم پیچی به بدنه چسبیده است. زمانی که سر سیم ها را بوسیله لامپ سری یکی یکی امتحان می‌کنیم تا مطمئن شویم قطعی دارد یا نه، یک سیم را به سیم هایی که از الکتروموتور خارج شده، وصل می‌کنیم و سر دیگر سیم را به بدنه. اگر لامپ سری روشن شود، در بدترین حالت بدین معناست که الکتروموتور سوخته. در بهترین حالت نیز ممکن است الکتروموتور در یک قسمت قطعی داشته باشد یا به بدنه متصل شده باشد. اما در اکثر موارد سوختگی رخ داده است.
اگر الکتروموتور با سر و صدای زیادی کار کند، برای عیب یابی از اهم متر استفاده می‌شود. در مجموع، کارِ بررسی الکتروموتور با اهم و لامپ سری انجام می‌شود. هر دوی این ابزارها به ما نشان میدهند که آیا این دو سیم قطعی دارند یا نه؟
سوختگی و یا ترکیدگی خازن نیز به وضوح و از بیرون مشخص است. در طراحی الکتروموتورهای تک فاز از کلاج و پلاتین استفاده شده است. وقتی الکتروموتور شروع به کار می‌کند، خازن راه انداز، الکتروموتور را می‌چرخاند. با راه افتادن الکتروموتور، خازن از مدار خارج می‌شود. فرآیند از مدار خارج شدن خازن، بوسیله کلاج و پلاتین انجام می‌شود.
عیب موتورهای تک‌فاز عمدتاً روی کلاج و پلاتین الکتروموتور است. اگر تنظیم کلاج و پلاتین که حالت فلزی دارد به هم بخورد یا در اثر ضربات و روشن و خاموش شدن مکرر، فرم اش را از دست بدهد، دیگر درست کار نمی‌کند. اگر همین قطعه (کلاج و پلاتین) بدرستی کار قطع و وصل را انجام ندهد، الکتروموتور در قسمت پلاتین به طور مداوم جرقه می‌زند. در این حالت الکتروموتور می‌خواهد شروع به کار کردن کند و از سوی دیگر خازن می‌خواهد از مدار خارج شود اما نمی‌تواند. بنابراین دوباره خازن وارد مدار می‌شود. همین قطع و وصلی باعث سوختن الکتروموتور می‌شود.
